Published: 7/15/2025
Trong hơn bốn thập kỷ kể từ khi HIV được phát hiện, khoa học đã đạt được nhiều tiến bộ trong việc kiểm soát virus này. Tuy nhiên, mục tiêu cuối cùng là chữa khỏi HIV hoàn toàn hoặc tạo ra vắc-xin hiệu quả vẫn chưa đạt được. Những năm gần đây, các nghiên cứu mới đã mang đến hy vọng khi nhiều hướng tiếp cận điều trị đang dần tiến gần đến thực tế.
Một trong những phương pháp tiên tiến nhất là ứng dụng liệu pháp tế bào CAR-T, vốn được phát triển trong điều trị ung thư. Năm 2024, một nhóm nghiên cứu tại Đại học California đã thử nghiệm thành công giai đoạn đầu của liệu pháp CAR-T được thiết kế đặc biệt để nhận diện và tiêu diệt các tế bào nhiễm HIV tiềm ẩn.
Điểm nổi bật của phương pháp này là khả năng "tái lập trình" tế bào T để truy tìm virus, kể cả khi HIV đang trong trạng thái "ngủ" (latent), điều mà thuốc kháng virus thông thường không làm được.
CRISPR-Cas9 – công nghệ chỉnh sửa gen nổi tiếng – đang được ứng dụng để loại bỏ gen HIV ra khỏi tế bào người bị nhiễm. Một nghiên cứu đăng trên Nature Biotechnology đầu năm 2025 cho thấy: sau khi chỉnh sửa gen ở chuột nhiễm HIV, lượng virus trong máu giảm gần như không còn phát hiện được sau 12 tuần.
Dù còn nhiều rào cản về tính an toàn và khả năng ứng dụng trên người, nhưng kết quả này là một bước tiến mang tính đột phá trong cuộc đua tìm kiếm "liệu pháp chữa khỏi".
Sau thành công của công nghệ mRNA trong đại dịch COVID-19, các hãng dược lớn như Moderna và BioNTech đang phát triển vắc-xin mRNA cho HIV. Nghiên cứu thử nghiệm pha I của Moderna (mã hiệu mRNA-1644) cho kết quả an toàn và tạo được phản ứng miễn dịch tích cực trên tình nguyện viên.
Các vắc-xin mRNA có ưu điểm linh hoạt và dễ điều chỉnh để nhắm vào nhiều biến thể HIV – điều rất cần thiết vì virus này liên tục biến đổi.
Các kháng thể trung hòa rộng – có khả năng vô hiệu hóa nhiều chủng HIV khác nhau – đang được thử nghiệm như một hình thức điều trị định kỳ thay thế thuốc ARV hàng ngày. Một số thử nghiệm lâm sàng đang chứng minh rằng chỉ cần tiêm 1-2 lần mỗi 6 tháng, bệnh nhân vẫn có thể kiểm soát được virus.
Bên cạnh đó, kết hợp bNAbs với thuốc ARV có thể giúp kéo dài thời gian "không phát hiện virus" sau khi ngừng thuốc.
Tính đến nay, chỉ có ba người được xem là đã chữa khỏi HIV hoàn toàn sau khi được ghép tủy từ người có đột biến gen CCR5-delta32 – kháng lại virus HIV. Dù không thể nhân rộng cho mọi bệnh nhân, những trường hợp này mở ra hướng nghiên cứu mới về kháng thể tự nhiên và gen kháng HIV.
Nhiều nhóm nghiên cứu đang nỗ lực tìm cách mô phỏng đột biến CCR5 bằng phương pháp chỉnh sửa gen, để có thể điều trị HIV mà không cần cấy ghép tủy nguy hiểm.
Dù vẫn còn nhiều thách thức, nhưng những thành tựu mới trong liệu pháp gen, vắc-xin mRNA, và kháng thể bNAbs cho thấy cuộc chiến với HIV đã bước sang một chương mới – nơi chữa khỏi HIV không còn là viễn tưởng mà là mục tiêu trong tầm tay.
"Nếu 10 năm trước, chúng ta nói về việc chữa HIV là điều không tưởng, thì ngày nay, chúng ta đã bắt đầu hiểu được cách làm điều đó."
— Tiến sĩ Sharon Lewin, Giám đốc Viện Nghiên cứu Doherty, Úc.