Published: 7/15/2025
Dù HIV không còn là “án tử” như vài thập kỷ trước, nhưng với nhiều người sống chung với căn bệnh này, cuộc đời họ vẫn bị bao phủ bởi sự kỳ thị, hiểu lầm và những rào cản vô hình. Những tiến bộ y học không thể xóa đi hết những vết sẹo xã hội mà HIV để lại trên hành trình của mỗi bệnh nhân.
Tại nhiều quốc gia, đặc biệt là ở châu Á, châu Phi và một phần châu Mỹ Latin, người nhiễm HIV vẫn bị coi là “người khác”. Những định kiến rằng HIV chỉ xuất hiện ở người nghiện ma túy, mại dâm hay đồng tính nam đã ăn sâu vào tâm thức xã hội, dù ngày nay con đường lây truyền chủ yếu là qua quan hệ dị tính không an toàn.
Một bệnh nhân giấu tên ở TP.HCM chia sẻ:
“Tôi phát hiện nhiễm HIV khi mang thai đứa con đầu. Dù chồng tôi âm tính, nhưng gia đình chồng bắt đầu giữ khoảng cách, ngay cả chén đũa tôi dùng cũng bị để riêng.”
Sự kỳ thị không chỉ đến từ người ngoài mà đôi khi từ chính người thân – điều khiến nhiều bệnh nhân chọn cách sống lặng lẽ, âm thầm điều trị, giấu nhẹm căn bệnh trong suốt đời.
Mặc dù thuốc ARV hiện nay được cung cấp miễn phí hoặc với chi phí thấp tại nhiều nước đang phát triển, nhưng việc tuân thủ điều trị lâu dài vẫn là thách thức lớn.
Phải uống thuốc mỗi ngày đúng giờ
Ảnh hưởng phụ (buồn nôn, mệt mỏi, thay đổi thể chất)
Cần tái khám định kỳ, làm xét nghiệm tải lượng virus
Đặc biệt, với người nghèo, dân lao động di cư, điều trị HIV thường bị gián đoạn do thiếu bảo hiểm, thay đổi nơi cư trú hoặc thiếu kiến thức y tế. Hệ quả là virus tái phát, kháng thuốc và rủi ro lây lan tăng cao.
Không ít bệnh nhân, dù không còn bị người khác kỳ thị, vẫn tự cảm thấy mình “dơ bẩn” hoặc “nguy hiểm”. Cảm giác tội lỗi, lo sợ bị phát hiện, hoặc mặc cảm làm tổn thương người khác khiến nhiều người sống trong trạng thái lo âu kéo dài, trầm cảm và cô lập.
Một nghiên cứu của UNAIDS năm 2023 cho thấy, hơn 38% người sống với HIV báo cáo từng có ý nghĩ tự tử, đặc biệt ở nhóm trẻ tuổi vừa mới phát hiện bệnh. Đó là một tiếng chuông cảnh báo cho ngành y tế – rằng điều trị HIV không thể chỉ dừng ở thuốc, mà cần là chăm sóc toàn diện về tinh thần và cộng đồng.
Nhiều người mang HIV vẫn có thể yêu, kết hôn, và sinh con khỏe mạnh nhờ các biện pháp phòng tránh lây truyền dọc. Thế nhưng, nỗi sợ bị từ chối tình cảm hoặc không được phép có con vẫn là rào cản lớn.
Thực tế cho thấy nhiều cặp đôi âm – dương tính (một người có HIV, một người không) vẫn duy trì mối quan hệ lành mạnh, nhưng xã hội thường không chấp nhận. Một phụ nữ 32 tuổi chia sẻ:
“Chúng tôi yêu nhau 5 năm nhưng gia đình anh ấy không chấp nhận, chỉ vì tôi có HIV dù đã điều trị ổn định. Họ nói tôi sẽ phá hỏng tương lai anh.”
Dù khoa học đã chứng minh rõ ràng rằng HIV không lây qua việc ăn uống chung, bắt tay, hôn xã giao hay dùng chung nhà vệ sinh, nhưng sự sợ hãi vẫn tồn tại. Sự thiếu hiểu biết chính là cội rễ khiến bệnh nhân HIV bị cô lập – từ nơi làm việc, trường học đến bệnh viện.
Đã có những trường hợp y bác sĩ từ chối phẫu thuật, thầy cô chuyển lớp học sinh nhiễm HIV, hoặc thậm chí công nhân bị sa thải sau khi công ty biết họ đang điều trị ARV.
Người sống chung với HIV không chỉ chiến đấu với virus, mà còn phải đối mặt với một xã hội chưa hoàn toàn sẵn sàng đón nhận họ. Cuộc chiến HIV không chỉ là chuyện của y học, mà còn là cuộc đấu tranh vì sự công bằng, nhân ái và hiểu biết.
“Điều đau đớn nhất không phải là nhiễm HIV, mà là bị người ta quay lưng khi mình cần họ nhất.”
— Một bệnh nhân tại Hà Nội, 2024